Tobias en de engel Rafaël op weg. (Rob van Dolron en Wim Barends)
voorgeschiedenis
Oorspronkelijk is het schilderij, in opdracht, gemaakt voor een klein parochiemuseum in Olomouc(CZ) . Voor de stichter daarvan, pastoor Juràn1, hadden we eerder al een volledige kruiswegstatie geschilderd voor zijn kerk in Slavonin. Hij was het ook die ons op het thema bracht van Tobias, onderweg met de (incognito) engel Rafaël en zijn hondje.
Dat het nu hier hangt en niet in het museum is het gevolg van veel misverstanden met genoemde pastoor. Die hebben ons ertoe gebracht het schilderij uiteindelijk niet in Olomouc af te leveren en te proberen er hier een plekje voor te vinden.
leitmotief
“Wie goed doet, goed ontmoet’. Zo kan de mores van het verhaal gelezen worden. Het goed doen van Tobias en zijn familie brengt ze rechtstreekse hulp van gene zijde.
Goed ontmoeten veronderstelt een reis, een tocht waarbij goed doen zoveel betekent als geven, iets van zichzelf ‘ loslaten’ voor de ander, maar uiteindelijk voor het eigen heil, de transcendentie.
Zo wordt de reis, het reizen leitmotif2. Alleen door te reizen (open te staan voor nieuwe indrukken) kan men ontmoeten, en als de voorgeschiedenis goed is, zijn de ontmoetingen dat ook!
Het blijkt een reis vol goede ontmoetingen voor Tobias, echter om die te als zodanig te duiden, en hem daarbij de richting te wijzen, te begeleiden, heeft Tobias de engel nodig. Deze spoort hem bijvoorbeeld aan om de vis, waar Tobias zich aanvankelijk verschrikt van af wendt, te vangen. En ook instrueert hij Tobias wat ermee te doen.
het transcendente
De engel Rafaël is de engel die mensen helpt. Dat vergt veel kunst en vliegwerk vooral als men bedenkt dat hij zijn werk anoniem doet en dat hij bovendien, als alle engelen, zich slechts 17 seconden in vlees en bloed kan manifesteren. Dat laatste in tegenstelling tot Tobias die, als alle mensen, slechts bij hoge uitzondering en met veel inspanning in staat is een korte blik in het rijk van de geest te werpen.
De engel Rafael is op te vatten als Tobias ‘engelbewaarder’. Dat wil zeggen als Tobias’ alter ego, zijn karma, zijn evenbeeld aan gene zijde3. De engel als de voorafschaduwing van de getranscendeerde Tobias. Daarom is hij ook niet echt zijn wereldse begeleider.
En waar Tobias vooruit wijst op de aardse route, verwijst Rafael naar het hiernamaals. Rafael is zo Tobias’ ‘dubbelganger’, zijn betere ik, zijn IK.
1Pastoor Juràn stond model voor de engel Rafaël.
2De directe omgeving van Olomouc stond model voor het landschap.
3De engel Rafaël stond model voor Tobias.